De waarheid over Fair Trade en Tony Chocolonely

Na bijna 3 maanden cacao onderzoek (en een chronisch gebrek aan chocola) is het wel eens tijd voor een inhoudelijke update (gaaaap!) en de waarheid over Fair Trade en Tony Chocolonely.

De meeste cacao boeren in Bonsaaso leven onder de armoede grens, ondanks dat ze een hoogwaardige cash crop als cacao verbouwen. De prijs is relatief laag en de productie van staple crops (mais, cassavae, plantain, rijst) is minimaal zodat er veel ondervoeding heerst. In Ghana geeft de overheid (Cocoa marketing board) een vaste prijs aan de boeren van 74% van de internationale marktprijs om prijzenoorlogen tegen te gaan en zo een hoge kwaliteit bonen te behouden. Tenminste dat zeggen ze, want met de hoge prijs van cacao op dit moment is het volgens mijn berekening zo’n 30%. Naast deze vaste prijs hebben we ook nog Kuapa Kokoo, de coöperatie die cacao bonen levert voor fair trade. Voor de bonen van Kuapa Kokoo is er een uitzondering voor de overheidsmonopolie op export; zo’n 2 tot 6% van de bonen wordt verkocht aan fair trade die een premium van US$150 betaalt bovenop de marktwaarde. Dit geld komt terug bij de boeren via een trust fund waar investeringen in het dorp mee gedaan worden, waaronder scholen, een waterpomp of een spraying machine voor lekkere giftige pesticiden. Daarnaast geeft Kuapa Kokoo trainingen om de productie van cacao te verhogen. Door deze regeling verdienen de cacao boeren substantieel meer en worden de voorzieningen verbeterd. Klinkt heel fantastisch allemaal, maar de boeren in Bonsaaso hebben die premium nog nooit gezien. Dat komt omdat er geen kantoor van ons in het district zit verklaart Kuapa Kokoo. Als ik begin over Tony Chocolonely bij Kuapa Kokoo word ik glazig aangekeken, niemand heeft er ooit van gehoord, wat bewonderenswaardig is aangezien zij de coöperatie zijn die alle bonen voor Tony leveren. Tony was opgezet om aandacht te vragen voor kinderarbeid in de cacao industrie. Het begrip kinderarbeid wordt echter heel zwart wit gedefinieerd in het Westen. In Ghana gaan nu vrijwel alle kinderen naar school, ze helpen hun ouders na school of in het weekend op de boerderij om het vak te leren. Dat is niet anders dan kinderen in Nederland van een boerenbedrijf. In Ivoorkust (daar komt de meeste cacao vandaan) is er wel sprake van kinderarbeid waar kinderen vaak onbetaald worden uitgebuit. Maar in plaats van die situatie aan te pakken, boycot de keuringsdienst van waarden de cacaobonen uit Ivoorkust liever door alleen bonen van Kuapa Kokoo uit Ghana te gebruiken. Het is dus een Nederlands marketing concept, naar mijn mening gebaseerd op gebakken lucht. In Ghana helpen kinderen hun ouders wel op het land, maar de meeste gaan wel naar school en dit is dus in feite niet anders dan Nederlandse kinderen die hun ouders helpen koeien melken. In Ivoorkust wordt er echter wel echt gebruik gemaakt van kinderarbeid: kinderen doen gevaarlijk werk zoals het sprayen van pesticiden, krijgen nauwelijks betaald en gaan niet naar school. Als de keuringsdienst van waarden het probleem van kinderarbeid aan wil pakken kunnen ze beter een project beginnen in Ivoorkust in plaats van die cacao simpelweg te boycotten. Toch werkt dit Tony wel goed om in te spelen op de zieltjes van Westerse consumenten. Moeten we nou geen Fair Trade of Tony Chocolonely meer eten? Ach, het is lekker en je weet nu waar Tony vandaan komt dus waarom niet.

Om de cacaoboeren wel te helpen hun productie te verhogen heeft MVP farmer field schools voor cacaoboeren opgezet. Die school is niet alleen een sexy uitje voor bobo’s uit New York (of Wageningen) maar ook echt wel effectief. Ondanks dat ze aanwijsstokken en fluitjes om de boeren tot de orde te roepen gebruiken , hebben ze enorm creatieve methoden waar de gemiddelde LSVb trainer een puntje aan kan zuigen. Ik kom zeker terug met 20 nieuwe energisers! MVP wil de farmer field school ook gebruiken om boeren te organiseren en ze gezamenlijk aan een lening te helpen zodat ze het risico kunnen delen.

Een paar dagen later proberen we ons creditplan te verkopen aan de Agricultural Development Bank om een partnerschap te sluiten om ‘onze’ cacaoboeren toegang tot credit te geven. Deze bank heeft namelijk met 18% de laagste rente! De man lacht ons enigszins uit over ons credit plan. “Zie je die man daar, die sleep ik volgende week voor de rechter. Hij komt uit dat Bonsaaso cluster van jullie, van die boeren hebben we nog heel veel geld tegoed!” Het probleem met credit voor boeren die onder subsistence level of de armoedegrens leven is dat ze met de woekerrentes alleen maar verder in de schulden komen.

En wat is dan de oplossing? Ach, laten we maar eens beginnen met heel veel chocolade eten zodat de wereldmarkt prijs stijgt en de boeren hun cacao voor meer geld kunnen verkopen, dat is tenminste realistisch…